"Yurttaş Olmak İçin..." Eğiticinin El Kitabı

Vakfımızca 2005 yılında 3. basımı yapılan bu kitap tükenmiştir.

Prof.Dr.Ipek Gürkaynak
Doç.Dr. F.Dilek Gözütok
Dr.Sebnem Akipek
Ar.Gör. Melike Türkan Bagli
Ar. Gör.Tufan Erhürman
Ar. Gör.Fatma Özdemir Uluç

Ankara/Umut Vakfı Yayınları
1. Basım Haziran 1998
2. Basım Eylül 2000
3. Basım Nisan 2005

162 sayfa

Farklı disiplinlerin uzmanı olan bir ekip tarafından yazılmış,Sorgulamaya dayalı öğrenme için gerekli olan etkileşimsel öğretim yöntemleri içeren,Görsel özellikleri de önemsenerek bu açidan çekici kılınmış,Çağdaş konulara yer veren, aydınlıkolmaları ile farklılaşmaktadırlar.Milli Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu’nun 04.08.1998 gün ve 008378 sayili karari ile İlköğretim Kurumları 7. ve 8. sınıf ögrencileri için tavsiyesi uygun bulunmuştur.Ankara Üniversitesi’nin Hukuk ve Eğitim Bilimleri Fakültelerinden altı (hukukçu, psikolog ve eğitimci) öğretim elemanının birlikte yazdığı bu kitaplar, öncelikle İlköğretim 2.kademe öğrencileri ve onların Vatandaşlık Bilgisi ve İnsan Hakları Eğitimi öğretmenleri için yazılmıştır. Ancak, kitapların okuyucu kitlesi bu grupla sınırlı değildir. Farklı, çağdaş bir kitabı okumak ve okutmak isteyen tüm öğrenciler ve öğretmenler, öğrencilerine düşünüp fikir üretmeyi ve tartışmayı öğretmek isteyen tüm öğretmenler bu kitapları seveceklerdir.Öğrenci kitabı, öğrencileri, insan hakları ve temel özgürlükler, bunların temelinde yatan kavramlar ve genelde yurttaş olmanın gerekleri konusunda düşündürmek ve kendi görüşlerini gelistirmeye özendirmek için yazıldı. Kitap, kısıtlayıcı olmayan, yol gösterici, geleceğe dönük bir ele alışla gençleri, meraklı, sorgulayan, eleştiren ve bağımsız düşünebilen, tartışan, bilgiyi yapılandırabilen, sorun çözebilen kişiler olmaya yönlendirmeyi, onların bu konudaki becerilerine katkı yapmayı amaçlıyor.Kitabın, yaratıcı, düş gücünü etkileyici, güleryüzlü, albenili, gencin seveceği ve okumak isteyeceği, ilgi ve anlama düzeyini yükseltici ögeler içeren, ve aynı zamanda da ayakları yere basan, sistematik, gerçekçi, güncel bir kitap olması amaçlandı. Gencin etkin öğrenme sürecini destekleyici, cinsiyetçilikten ve her türlü ayrımcılık, kalıpyargı ve önyargıdan uzak metinler ve etkinlikler oluşturuldu. Zihinsel açıdan uyarıcı, genci düşünmeye ve duyarlı olmaya yönelten ve onun için kişisel olarak da anlam taşiyabilecek örnekler kullanılmasına özen gösterildi. Kitabın gençlerin dili kullanma becerisini güçlendirmeye katki yapması için de özen gösterildi.Çağdas dünyada, oy verme, vergi verme, askerlik yapma gibi etkinliklerle ve sorumluluklarla sınırlı olmayan bir yurttaşlığın istendiği görüşü ile, sivil, demokrat ve katılımcı yurttaş amaçlandı. Dahası, yurttaş olmanın erdemi, başka toplumların insanlarının da insan haklarından yararlanabilmesini önemsemeyi, her yerdeki her türlü ayrımcılığa, savaşa, iskenceye karsı olmayı içermelidir. O nedenle Öğrenci Kitabı’nda, duyarlı olduğu düşünülebilecek konulara (örnegin, ölüm cezası) da yer verildi ; bunlardan kaçınılmadı.Öğretmen El Kitabı, öğretmenin, herbir "ders"in işlenişi sırasında, geçmis derslere göndermeler yapıp öğrencinin sentez olusturmasına önayak olması, konuları ve örnekleri genişletmesi, farklı yaklasımlar ve teknikler deneyebilmesi için ipuçları ve öneriler içermektedir. Ögretmenin, bu kitabı okur ve incelerken, Öğrenci Kitabı’ndaki ilgili dersi de açıp, koşut inceleme yapması, Öğretmen El Kitabı’ndan elde edilecek verimi artıracaktır.Öğrenci Kitabi ve Öğretmen El Kitabı, doğal olarak, aynı konuları aynı sırayla içeriyor.Kitaplarda 20 "ders" var. Kitaplar, İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi başlıklı dersle başlayıp, Çocuk Hakları başlıklı dersle son buluyor. İlk 8 ders, adalet, sorumluluk, uzlaşma, barış, vb. Temel kavram ve süreçler konusunda. Bu dersler, öğrenciyi daha sonra gelecek olan hak ve özgürlüklerin ele alındığı derslere hazırlayıcı, ona bu hak ve özgürlüklerin temelindeki kavramları düşündürücü olması amacıyla var. Bunlardan sonra gelen 4 ders, aile ile çocuk arasındaki bağları çesitli açılardan ele alıyor. Anayasa başlıklı dersten sonra gelen son 7 ders de Düşünce Özgürlüğü, Din ve Vicdan Özgürlüğü, Eğitim Hakkı, Çalışma Hakkı vb. Temel hak ve özgürlüklere ayrıldı.Kitabın "Sonsöz"ünde, "Tartışan ve tartıştıran öğretmen ve bilinçli, düşünen öğrenci için yazdık bu kitapları. O halde, derslikte, gence baştan bu yana sözü edilen kavramları kavratmanın , becerileri kazandırmanın yanısıra, tüm öğrencilerin farklı bakışaçıları öne sürüp, ele alıp tartışabileceği, müzakere sürecinin, diyaloğun özendirilebileceği, etkili yurttaşlığın geregi olan davranış biçimlerinin oluşabileceği, öğrencilerin ve öğretmenlerin haklarına saygının varolduğu bir eğitim ortamının yaratılması esastır. Diğer bir deyişle, öğretmen, yönetimin de desteği ve katkısı ile, kitaptaki konuları ve bunların altında yatan ilke ve değerleri sınıfinda bir yaşam biçimine dönüştürebilmeli, öğrencinin, soluyarak, yaşayarak, uygulayarak öğrenmesi için çaba göstermelidir. Kuşkusuz, bunun olabilmesi, soyutta kalmayan, ezbere dayanmayan programların, yöntemlerin ve etkileşime dayalı eğitim stratejilerinin geliştirilmesi ve kullanımı da gerektirir. İşte biz bu kitaplarla, öğrenciye ve öğretmene, bunları sağlayacak birer araç da vermeyi amaçladık.... Farklı alanların uzmanı olan, farklı yaşta ve deneyimde bir grup öğretim elemanı tarafından ayrıntılı düşünülmüş ve özenle olusturulmuş "aydınlık ve çağdaş" bir Öğrenci Kitabı ile o kitabın en verimli ve etkili biçimde kullanımına ilişkin ipuçları ve öneriler içeren bir Öğretmen El Kitabı’nın, meraklı öğrenciler ve heyecanlı, sevecen, yeniliklere açık öğretmenler elinde önemli bir adım oluşturacağına inanıyoruz."deniliyor.

1998 yılında ilk basımı 5.000 adet gerçekleştirilen kitabın , gördüğü ilgi üzerine 2. basımı 25.000 adet olarak yapılmıştır.

Umut Vakfı şemsiyesi altında, birbirinden farklı disiplinlerden gelen kişilerden oluşan uzman bir kadronun, eğitim ve öğretim amacıyla hazırladığı Vatandaşlık Bilgisi ve İnsan Hakları Öğrenci Kitabı ve Öğretmen El Kitabı görsel özellikleri ve sorgulamaya dayalı öğretim yöntemleri ile Yurttaş olma bilinci kazandırıyor. Kitap, Milli Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulunun 4.8.1998 gün ve 008378 sayılı kararı ile İlk Öğretim Okullarında 7.ve 8.sınıflara Vatandaşlık Bilgisi Dersi için yardımcı derk kitabı olarak tavsiye edilmiştir.İlköğretim 2. kademe öğrencileri ile Vatandaşlık ve İnsan Hakları Eğitimi öğretmenleri için yazılan ve, gencin etkin öğrenme sürecini destekleyici, cinsiyetçilikten ve her türlü ayrımcılık kalıpyargı ve ön yargıdan uzak metinlerden ve etkinliklerden oluşan bu iki kitapta, İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi ile başlayan Çocuk Hakları ile sona eren konular yelpazesi yer alıyor .Milli Eğitim Bakanlığı Tebliğler Dergisi, (Temmuz 1998-2490) Talim Terbiye Kurulu Başkanlığı 25.06.1998 tarih ve 82 no’lu kararında, İlköğretim Okulu Vatandaşlık ve İnsan Hakları Eğitim Dersi ( 7.ve 8.sınıf ) Öğretim Programında uygulama ile ilgili 817.sayfanın 12.ve 14. Maddelerine uyan bir şekilde; "Tartışan ve tartıştıran öğretmen ve bilinçli, düşünen öğrenciler için yazılan" bu kitaplar, tüm öğrencilerin konulara farklı bakış açıları öne sürmelerini, tartışabilmelerini, diyaloğun özendirilerek, öğretmen ve öğrencilerin aynı ortamda biribirlerinin haklarına saygı duydukları demokratik bir eğitimi esas alıyor.

Önsöz

Nazire DEDEMAN
Kurucu Başkan
Umut Onurlu Önderler Yetiştirme Vakfı

Gençlerimizin etkili ve katılımcı yurttaşlar olabilmelerinde eğitimin önemli bir rol oynaması beklenir. Demokratik bir toplumda var olması gereken değerleri özümsemiş, haklarının ve sorumluluklarının bilincinde, insan hakları, hukukun üstünlüğü, hukuk devleti gibi kavramların temelindeki ilke ve değerlere sahip olan ve sahip çıkabilen yurttaşlar, bunlar için gerekli olan bilgi ve becerileri içeren eğitim olanakları oluşturularak yetiştirilebilirler .

Gençler, hukuk, adalet, sorumluluk, suç, ceza vb. kavramları, insan haklarını, demokratik değerleri, demokratik temel kurumları, hak ve özgürlüklerinin sınırlarını, hakların farkında olmayı, onları korumanın yollannı öğrenirken, daha etkin birer yurttaş olarak sorumluluklarını bilen, hukukun üstünlüğüne saygılı ancak adalet sistemini iyileştirmek için birbirleriyle işbirliği içinde çalışabilen kişiler olmanın yollarını da öğrenmeliler.

Umut Onurlu Önderler Vakfı, gençlerin yukarıda anlatılan değerlerle yetişmesini amaçlayan bir sivil toplum örgütü olarak bu konudaki sorumluluğunun bilincindedir. Bu nedenle, Umut Vakfı’nın, "gençlerin, hukukun üstünlüğünü benimsemiş, şiddetten değil barıştan yana kişiler olarak yetişmeleri’’ amacı doğrultusunda öncülük ettiği çeşitli beceri kazandırma etkinlikleri (örneğin, çatışma çözme, uzlaşma, arabuluculuk konularındaki grup çalışmaları) arasına, ilköğretim 2. basamak öğrencileri için, ağırlıklı olarak insan hakları ve temel özgürlükleri ve bunlara saygıyı kapsayan bir kitap ve buna koşut bir Öğretmen El Kitabı yazılması etkinliğinin de katılması çok doğal bir gelişmeydi.

Gençlerimizde yurttaş olmanın gerekliliğini ve bilincini oluşturabilmek ve onların etkin birer yurttaş olma becerisini kazanmalarında katkıda bulunabilmek ne güzel.

Yurttaş Olmak İçin... adlı kitabın yazılmasında iki yılı aşkın süredir emek veren değerli yazarlar, Doç. Dr. Dilek Gözütok, Dr. Şebnem Akipek; Araştırma Görevlileri Tufan Erhürman, Fatma Özdemir Uluç ve Melike Türkan Bağlı’ya; bu projeyi başlatıp, başından sonuna bu kitabın yazılması için büyük emek sarf eden, hatta kitabın basılması aşamasında tek tek illüstrasyonlardan, sayfa düzenine kadar titizliğini esirgemeyen ve üstün gayretiyle güler yüzlü bir kitap yaratmaya çabalayan yazarlar grubunun başkanı ve bu projenin yöneticisi Prof. Dr. İpek Gürkaynak’a teşekkür ederim.

Kitabın ajans çalışmalarını yapan Tayfa’ya, kitabı yayıma hazırlayan Sevil Emili İlemre’ye, illüstratörler Behiç Ak, Uğurcan Ataoğlu, Şenol Bezci, Ergin Çavuşoğlu, Gürbüz Doğan Ekşioğlu, Ceren lncesu, Halil lncesu, Mesut Kayalar, Osman Kehri, Huban Korman, Tan Oral, Nilgün Öneş, Emre Senan, Cem Şehirli, Haluk Tuncay, Mehmet Ulusel, Murat Yılmaz’a ve ayrıca kitaba tüm emeği geçenlere teşekkür ederim.

Başarılı umut dolu yarınlara...

 

İçindekiler
Kitapların Kullanım Kılavuzu
Prof. Dr. İpek Gürkavnak (Proje Vöneticisi)
İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi
Hukuk Kuralları
Adalet
Sorumluluk
İş Birliği-İş Bölümü
Katılma
Çatışma-Uzlaşma
Barış
Aile Kavramı
Aile İçi Demokrasi
Çocuğun Aile İçinde Korunması
Çocuğun İstismar Ve İhmale Karşı Korunması
Anayasa
Yaşama Hakkı, Din Ve Vicdan Özgürlüğü, Düşünce Özgürlüğü
Eğitim Hakkı Ve Çallşma Hakkı
Seçme Ve Seçilme Hakkı
Kitle İletişim Özgürlüğü Ve Özel Hayatın Gizliliği
Çevre Hakkı
Tüketici Hakları
Çocuk Hakları
Ek 1 : İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi (Sadeleştirilmiş Ve Kısaltılmış)
Ek 2 : Çocuk Haklarına Dair Sözleşme (Sadeleştirilmiş Ve Kısaltılmış)
Ek 3 A : Tartışma Yöntemi
Ek 3 B : Beyin Fırtınası
Ek 3 C : Küçük Gruplar Oluşturma
Ek 3 D: Altı Şapkalı Düşünme Yöntemi
Ek 3 E : Çekişmeli (İhtilaflı) Konuları Öğretirken İzlenecek Yöntem
Ek 3 F : Kaynak Kişilerden Yararlanma
Ek 4 : "Yurttaş Olmak İçin..." Adlı Kitabı Ve Aynı Adlı Öğretmen El Kitabını Değerlendirme Ölçeği
Sonsöz
Prof. Dr. İpek Gürkaynak (Proje Vöneticısi)