Kriminoloji

MUSTAFA TÖREN YÜCEL LLM, JSD
Çankaya Üniversitesi Hukuk Fakültesi
Çankaya University Law Faculty

Yayınlayan
UMUT VAKFI
İSTANBUL 2004


KRİMİNOLOJİ

Mustafa Tören YÜCEL

Umut Vakfı Yayını no.7-1.Bası. 2004

Dr. Mustafa Tören Yücel’ in bu sayıda tanıtacağımız kitabının adı “ Kriminolji”. Yazar, AÜHF ve New York Hukuk fakültesi ( LLM, JSD) mezuniyetlerinden sonra kısa bir süre Cumhuriyet Savcılığı yapmış sonra uzun yıllar Adalet Bakanlığı bünyesinde çalışmıştır. Adli Sicil genel müdürlüğü de yapmış olan ve halen Çankaya Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nde kriminoloji, adalet psikolojisi, hukuk sosyolojisi ve hukuk felsefesi dersleri veren Yücel, bu eserinde de uygulamadan edindiği deneyim ve birikimlerini bizimle paylaşmış. Yazarın kapsamlı ve teknik olarak bilimsel bir çalışma formunda olan, “Kriminoloji- Suç ve Ceza” eserini tanıyan meslektaşlarımız, güncel konulara yakın, hukukla ilgisi olmayanların bile ilgiyle okuyabilecekleri bir eser olan bu yeni “ Kriminoloji” den de yararlanacaklardır.

Türkiye’de ve dünyada gündemden hiç düşmeyen terör olgusu, artık herkesin suç, suçluluk, ceza, cezanın işlevi gibi konular üzerinde düşünmesine sebep olmuştur. Yazarın “Giriş” bölümünde bu durumdan söz etmiş olması, kitapta yer alan konuların insanların kafalarındaki bu soru işaretlerini çözmeye yardımcı olma amacını da güttüğünü gösteriyor.

“Kendini-nefsini tutamayan bir kişide dürtüler, bir kişiyi amaçlarının tersine yöneltir. Akıllı görüşlerin yanı sıra, karşıt anlamda ve etkide mantık dışı görülerde vardır.”
Aristo

“Günahlarımı hatırladıkça yüreğimin ateşinden anlım terler.”
Ömer Hayyam

“İnsan, hiç yüzünü görmediği lafının edildiği ve yalnız Çinin ta öbür ucunda oturduğunu bildiği bir Çinli bilginin zengin varisi olabilmesi için, bu bilgini öldürmek üzere, sadece bir düğmeye basıvermek yeterli gelseydi, acaba içimizden hangimiz bu düğmeye basmazdı?...”
Rousseau

“Evlerde olsun, devletlerde olsun, herkes hırsızlık yapabilirmiş.
Marifet, insanların çalmasına meydan vermemekte imiş...
Kabahat çalanda değil,çaldıranda imiş...”
Reşat Nuri Güntekin, Damga

“...Fakat insanlar, eşyanın derin anlamına aldırmaksızın, kendilerine göre tefsirler yürütürler.”
Shakespare, Julies Caesar

"Kilit altında yaşamanın insan haysiyeti ve şerefiyle asla bağdaşmadığını hep düşünürüm."
Mehmet Kemal Dedeman

Değerli hukukçu Dr. Mustafa Tören YÜCEL’in bilimsel özelliğine eklenen “ümanist doktrin” anlayışı eserine daha büyük bir değer sağlamıştır.

Kriminoloji alanında memleketimizde deyinilmemiş pek çok konuları ele alan, deyinilmiş konulara ise berraklık getiren bu eser kriminoloji bilimine gerçek bir katkı sayılmalıdır.

Amaç suçlu “İNSAN” ı kurtarmak ise Dr. YÜCEL’in eserinde uygulayıcılar aradıklarının özün bulabileceklerdir. Çabasının bilincine bağlı her araştırıcı bu eserde kendisini daha fazla düşünmeye zorlayacak yeni görüşlere rastlayacaktır.

Dr. YÜCEL bu eseri ile gerçekten övünebilir.
Prof. Dr. FARUK EREM(*)


(*) Kriminoloji-Suç ve Ceza, Ank, 1986, eserim için rahmetli hocamızın sunusu
 

Sunum

Nazire DEDEMAN
Kurucu Başkan
Umut Onurlu Önderler Yetiştirme Vakfı

Yasayla suç yada kabahat sayılan eylemler toplum vicdanında gerektiği gibi ahlaki kınamayla karşılanmamaktadır. Toplum bazı suçların ne kadar kurnazca işlendiğinden, suçu işleyenin ne kadar becerikli ve zeki, ne kadar soğuk kanlı olduğundan yada suça maruz kalanın ne kadar saf olduğundan bahseder haldedir. “Kabahat öldürende mi, ölende mi?” sorusunda çok açık görünen gerçek, toplum vicdanında katilin işlediği suçtan hukuka rağmen arınmış olmasıdır. Özellikle namus cinayetlerinde ve kavga neticesi işlenmiş cinayetlerde ölen hep yargılanır. Toplum, kendisi için var olan yasanın suç saydığı çoğu eylemi kınamayarak bir anlamda ‘suça ortaklık’ etmektedir. Hukukun otoritesi böylece ayaklar altına alınır.

Silah maalesef modern tüketim kültürünün bir parçası olarak kabul görmüş haldedir. Toplumda silahın yaygın kullanımına müsaade edilmiş olması, silahı bir yüzkarası olmaktan çıkartmış ve onu güç statüsü olarak ilan etmiştir. Silah artık keyif verici bir madde olarak toplumda rağbet görmektedir. Çoğu keyif verici madde gibi silah da bağımlılık yapar. Can sıkıntısının düzeyi arttıkça silaha karşı geliştirilen duygu yoğunluğu da artar. Artan bu talebe karşı arzın hüneri aklın sınırlarını aşmaya başlar. Ve toplum içinde yaşayan her bir birey birgün suçlu olabilir.

Bireysel silahlanma devam ederse ne olur? Silahla işlenen suça yöneltilen kitlesel kınama giderek daha şiddetli olur. Suçlunun eyleminin öncelikle yasaya karşı geliş olduğu zihniyeti değişir ve toplum kendine karşı işlenen suçu devletin teşvik ettiği görüşüne varır.

Suçlu imgesi değişir. Artık suçlu, kötü bir geçmişle yaralanmış, toplumdaki kusurlardan etkilenmiş bir birey olmaktan çıkar, ’silahlanmış her birey suçlu olabilir’ sosyal olgusu yerleşir. Suç işleme profesyonelleşir. Silahla baskı oluşturmak giderek yaygınlaşır. Gangsterler, serseriler, kent haydutları önce toplumu sonra devleti sindirmeyi hedefler hale gelirler.

Bireylerin silahlanmak suretiyle yaşama hakkını garantiye alma çabası, kişilerin güvenliklerini tehdit eder hale gelir. Suç kanıksanır ve daha çok silahlanmaya meyil edilir. Öyle silahlanılır ki – devlet artan suça karşı dur demeye çalıştıkça karşısında kendi sorumluluğunda olması gereken silahı bulur hale gelir. Mahkemeler hep silahı çalışır, medya hep silahı anlatır.

Ve Georges Picca’nın dediği gibi kriminoloji geçen yüzyılda, suça karşı savaşımdaki yetersizliklerden doğmuştur.

Umut Vakfı, 1993 yılında - Geleceğin teminatı olan gençlerimize Atatürk’ün izinde önderlik yapacak kişilik ve beceriler kazandırarak onları ülkemizin gelişmesine yardımcı ve insanlığa yararlı bireyler olarak yetiştirmek; kişilere hukukun üstünlüğünü benimsetip uygulamasında katkıda bulunmalarını sağlamak; önderimiz Atatürk’ün ‘Yurtta Sulh, Cihanda Sulh’ anlayışından yola çıkarak, uyuşmazlıkların çözülmesinde barışçıl yolları seçmeyi yeğletmek; bu bağlamda uzlaşma (ve barışı sürdürme ve geliştirme) becerilerini bireylere öğretip benimsetmek amacıyla kuruldu. Çalışmalarımız her zaman bilimsel temellere ve kavramlara oturtuldu. İşte buradan hareketle sayın mütevellimiz, sevgili dostumuz Mustafa Tören Yücel’in Kriminoloji kitabı bizim için çok değerliydi ve böyle bir kaynağı topluma kazandırmak kaçınılmazdı.

Konuyla ilgili çalışan herkese ve toplumumuza hayırlı olması dileğiyle ...


İçindekiler:

Sunum

Giriş 1

1. Suç Olgusunun Matematiği 5
Suçta Değişimler 10
Suçun Bedeli 12
Karanlıkta Kalan Suçluluk 14
Ölçümleme Teorisi ve Suç 19

2. Sapma ve Suç Olgusu 19
Sapma ve Suçluluk 22
Hukukun Beninsenmesi-Suç Hakkındaki Düşünceler 23 
Ceza Yasalarının Rasyonelliği 25
Ceza Hukukunun Sakıncalı Konumu 27
Yaptırım Türü- Mahpusluk 27
Yaptırım Türü-Sosyal Etiketleme 29
Kefaret/Cezada Ödeşme 31

3. Teorik Kriminoloji 33
Nedensellik 33
Teorik Açıklamaların Kültürel Belirleyicileri 36
Klasik ve Pozivist Okul 37
Pozivist Okul 37
Bir Vasfın Seçimi 38
Sosyo-Ekonomik Yapılar ve Oto-Kontrol 38
Suç ve Tüketim 39
İşsizlik ve Suç 41
Evlilik ve Suç 43
Sosyolojik Teoriler 46
Gereklilik Kuramı 46
Sutherland’ın Ayırıcı Birleşim Teorisi 48
Merton’un Anomi Teorisi 50
Türkiye Görünümü 51
Suçlu Alt-Kültürü 51
Ayırıcı Fırsat 52
Algısal Davranış Teorisi 53
Çoğulcu Suçluluk Teorisi 53
Biofizik Faktörler 55
Suçun İşlenmesinde Etkili Koşullar 56
Mağdurlar 56
Mağdurluk Öncesi 57
Mağdurluk Evresi 58
Mağduriyet Sonrası 58
Yaşam Koşulları 62 
Teorik Görüşlerin Özeti 63

4. Kriminolojinin Yararı 65
Teorik Yaklaşım 66
Organize Suç 99
Hırsızlık 103
Uyuşturucu Madde/İlaç Suçları 109

5. Ampirik Kriminoloji 69
Şiddet ve Saldırganlık 69
Şiddet ve Ateşli Silah 79
Şiddet ve Önleme 83
Cinsel Suçlar 87
Yolsuzluk 93

6. Sosyal Kontrol 113
Ceza Adaleti Sistemi 116
Cumhuriyet Savcılığı 118
Ceza Mahkemeleri 122
Ceza Yaptırımı 125
Ceza Yaptırımlarında Farklılık 128
Yaptırıma Özgü İlkeler 131
Af 132
Davaların Aşınması 137
Yaptırımların Aşınması 139
Ceza Yaptırımında Yeni Model Arayışı 139
Klasik Model 140
Toplumsal Adalet Modeli 143
Ceza Siyaseti 148
Ceza Adaletinde Rasyonellik 151
Tehlikeli Suçlulara Özgü Proaktif Yaklaşım 161
Cezaevlerinde İnsan Hakları 164
Türk Cezaevlerine Özgü İlkeler Denemesi 166
Performans Göstergeleri 169
Salıverilecek Hükümlülere Risk Değerlendirilmesi 171

7. Suçların Önlenmesi 177
Hedef Gruplar 177
Sorumluluk 179
Önleme İmajı 179
Modeller 180
Sanıklara Özgü Merkezi Adli Sicil 185

8. Araştırma ve Ölçme 187
Metodolojik İlkelerin Kriminolojiye Uygulanışı 187
Niceliksel Araştırma 189
Model Refaransı 192
Modelin Gerekleri 193
Kohort Araştırması 193

9. Son Söz 195

10. Strateji Oluşumu 201
Kavram dizini 203